De Nederlandstalige inleiding vindt u onder de Frysktalige inleiding
Hjirby biede wy jo de kadernota 2026-2029 oan. Mei it fêststellen fan dy kadernota jouwe jo rjochting oan de kaders dêr't it kolleezje de begrutting foar 2026 binnen tariedt. Ta ynformaasje ûntfange jo by dizze kadernota ek de ynvestearringsaginda 2026-2040. De konsekwinsjes fan dy ynvestearringsaginda foar de jierren 2026 oant en mei 2029 binne yn dizze kadernota ferwurke.
In kadernota mei in bysûnder karakter en in beliedsearme fokus
Folgjend op de moasje dy't de ried oannommen hat by de behanneling fan de begrutting 2025, hawwe wy it ôfrûne healjier twa aparte spoaren folge. Oan de iene kant wurket de ried, ûnder prosesbegelieding fan de riedswurkgroep en mei stipe fan portefúljehâlder finânsjes en de amtlike organisaasje, oan it yn byld bringen fan ombûgingsmooglikheden en útwurking dêrfan yn maatregels. Oan de oare kant wurket it kolleezje oan it ynformearjen fan de ried oer de ûntjouwingen yn de finansjele posysje en de bystellingen dy't nedich binne yn de (mearjierre)begrutting. Dat diene wy mei ekstra tuskentiidske ynformaasje oan de ried en dat dogge wy no mei dizze kadernota.
Dat alles is rjochte op it befoarderjen fan in struktureel en reëel begruttingslykwicht, wylst de gemeentlike lêsten net in ûnnedich soad omheechgean. Om dy reden hat dizze kadernota in beliedsearme fokus. It kolleezje hat dêrby de hân op 'e knip holden en de útgongspunten hantearre lykas fêststeld yn de begrutting 2025-2028. Dat betsjut dat it kolleezje gjin nij belied taheakke hat oan dy begrutting. Allinnich útstellen dy't nei de miening fan it kolleezje ûnûntkomber en ûnútstelber binne, binne yn dizze kadernota opnommen. Dy kategory fine jo werom as net te beynfloedzjen ûntjouwingen. Dy binne ûnûntkomber (se moatte) en ûnútstelber (se moatte no). Der sit gjin kar yn. Dêrneist fine jo in twadde kategory, oare ûntjouwingen. Mei't yn dy útstellen wol in kar mooglik is, binne dy apart kategorisearre. De dêr opnommen útstellen folgje út rinnend belied en freegje, nei de miening fan it kolleezje, no om aksje: as wy no neat dogge, hâldt in ûntjouwing op dêr't jo as ried earder fan oanjûn hawwe dat it wichtich is om dy te kontinuearjen. Dêrom advisearret it kolleezje jo ek om dêr middels foar beskikber te stellen.
Better langjierrich ynsjoch mei in fersterke ynvestearringsaginda
Dêr't wy ferline jier in (doe noch romtlike) ynvestearringsaginda yn ûntjouwing presintearren, is no in folgjende stap foarút set. De ynvestearringsaginda dy't it kolleezje no taheakket oan dizze kadernota is kompleter wat scope oangiet, konkreter wat djipgong oangiet en logysker wat gearhing mei de kadernota oangiet.
Kompleter wat scope oangiet
De ynvestearringsaginda befettet alle ynvestearringen mei útsûndering fan de grûneksploitaasje. Dy ken in eigen syklus. Foar de rest is de scope kompleet, wat betsjut dat sawol ynvestearringen út besteande ambysjes as ynstânhâldingsynvestearringen opnommen binne oer alle programma's fan de begrutting. Ynvestearringen dy't sawol dekt wurde út algemiene middels as út heffingen. Dêrmei is de ynvestearringsaginda kompleter wat scope oangiet en hawwe wy it dus ek net mear oer in romtlike ynvestearringsaginda.
Konkreter wat djipgong oangiet
Dizze ynvestearringsaginda is konkreter en spesifiker. Ynvestearringen binne konkreet formulearre, sawol wat ynvestearringsomfang oangiet as byhearrende kapitaallêsten yn 'e tiid. De ynvestearringen binne yn trije tiidsblokken groepearre. Earst ynvestearringen dêr't it kolleezje jo by de begrutting fan 2026 foar om autorisaasje freget. Twad ynvestearringen dy't opnommen wurde sille yn de mearjierrerûzing (ynklusyf harren finansjele effekten). Ta beslút giet it om ynvestearringen dy't fierder fuort lizze, te witten yn it tiidrek 2030-2040. Alle jierren heakje wy dêr in nij jier oan ta. Dat makket it mooglik om bliuwend fierder foarút te sjen en wat finansjeel belied oangiet better te antisipearjen op wat der op ús ôfkomt.
Logysker wat gearhing mei de kadernota oangiet
De ynvestearringsaginda befettet allinnich ynstânhâldingsynvestearringen en ynvestearringen dy't folgje út ambysjes dy't al bekend binne. Dy binne aktualisearre wat planning en priispeil oangiet. De finansjele konsekwinsjes dêrfan binne ferwurke yn de kadernota. Fierders binne de begruttingsbrede rinte-effekten aktualisearre neffens it byld lykas wy jo dat ein maart dit jier presintearren.
Eventuele nije ynvestearringen binne opnommen yn de ûntjouwingen ûnder de programma's. As jo mei dizze kadernota ynstimme, foegje wy de ynvestearringen út de ynvestearringsaginda en de nije ynvestearringen út dizze kadernota gear yn it ynvestearringsoersjoch yn de begrutting 2026. Ta beslút hat de ynvestearringsaginda in eigen side krigen yn de kadernota dêr't de bestjoerlike gearfetting en de finansjele konsekwinsjes yn opnommen binne. Foar ferdjipping fine jo dêr de link nei de yntegrale ynvestearringsaginda.
In sterk ferbettere struktureel begruttingssaldo en in bettere posysje fan de algemiene reserve
Dizze kadernota lit in sterk ferbettere byld sjen neffens it byld yn de begrutting 2025. Dat hat trije redenen. Yn 't foarste plak de ekstra middels dy't gemeenten foar it mearjierrebyld en foar de jierren 2025 oant en mei 2027 krigen hawwe yn de maaiesirkulêre. Yn 't twadde plak binne, folgjend op it yn byld bringen fan ombûgingsmooglikheden, ferskate 'daliks dwaan'-maatregels ferwurke yn de earste bestjoersrapportaazje, dy't foardielen hawwe en trochwurkje nei de jierren 2026 en fierder. Ta beslút hâlde ried en kolleezje de hân op 'e knip en binne allinnich op de heechnedige ûnderdielen bystellingen oan de begrutting útsteld yn dizze kadernota.
Dat gehiel liedt derta dat der mei it fêststellen fan dizze kadernota sprake is fan in slutende begrutting 2026 én 2027. Ek is de posysje fan de algemiene reserve sterk ferbettere. Yn de begrutting 2025 waard dy foar ein 2028 rûze op € 13,4 mln wêrfan € 0,4 mln frij te besteegjen. Dat wie nammers eksklusyf de doe útstelde ombûgingsmaatregels, dy't it frij te besteegjen saldo mei € 7,1 mln ferbetterje soene. Nei beslútfoarming oer dizze kadernota ferwachtsje wy dat it saldo fan de algemiene reserve ein 2028 op € 41,1 mln leit, wêrfan € 26,1 mln frij te besteegjen. Dat is noch eksklusyf de ferwurking fan eventuele ombûgingsmaatregels.
Begruttingsadvys oan de ried: boargje dat ek de begrutting 2027 slutend bliuwt en akseptearje dat de begrutting fan 2028 ôf noch net slutend is
Op 24 juny nimme jo in beslút oer de begruttingsstrategy: wolle jo dat allinnich it jier 2026 slutend is, ek it jier 2027 of wolle jo ek it jier 2029 slutend meitsje.
Jo hawwe mei dizze kadernota de aktuele sifers om mei te nimmen yn jo ôfwaging. De begruttingssaldi binne mearjierrich sterk ferbettere. Benammen 2026 en 2027 litte in better byld sjen. Dat dat noch net fierder trochwurket, hat as wichtichste oarsaak dat it ryk noch gjin ekstra middels foar jongerein beskikber stelt foar 2028 en fierder. Dêrfoar wurdt fierder ûndersyk dien troch de kommisje Van Ark. Begjin 2027 moat dat helder wêze en ferwurke wurde yn foarjiersnota en maaiesirkulêre 2027. Ek wurdt ûndersyk dien nei in oare bekostiging fan de jongereintaken mei yngong fan 2029. Foar ús gemeente, dy't relatyf in soad jild kwyt is oan jongerein, liedt dat ta ferbetteringen yn it begruttingsbyld fan 2028 ôf.
Dêrneist jildt dat it ministearje fan BSK mei yngong fan it begruttingsjier 2027 in folgjende stap sette wol yn it opnij ferdielen fan it gemeentefûns. Mei't wy foardielgemeente binne, betsjut dat ek in stap foarút.
De VNG advisearret gemeenterieden om de begrutting oant en mei 2027 slutend te meitsjen en foar de jierren dêrnei in tekoart te akseptearjen. Wy advisearje jo om dy line te folgjen yn jo beslútfoarming op 24 juny. Dat komt tefoaren dat wy no beslute ta ûnnedige besunigingen, wylst der noch positive finansjele ûntjouwingen oankomme. Tagelyk biedt in slutende begrutting 2027 in kommend kolleezje komfort om him te rjochtsjen op de takomst, sûnder fuortendaliks maatregels nimme te hoegen. De yn byld brochte ombûgingsmaatregels binne behelpsum by it meitsjen fan karren rjochte op 2028 en fierder.
Lokkich hat it kabinet foardat it foel ynstimd mei de foarjiersnota en dêrmei gemeenten foar 2026 en 2027 in earste stap foarút holpen. Tagelyk is der mear nedich, yn duorsume gearwurking tusken alle mei-oerheden. Dy gearwurking wie muoisum yn de ôfrûne kabinetsperioade, wylst dat just nedich is om de opjeften dêr't wy foar steane te realisearjen.
Wat dat oangiet kin Den Haach in foarbyld nimme oan hoe't wy as ried, kolleezje en organisaasje ek it ôfrûne healjier elk út ús eigen rol wei gearwurke hawwe oan it fuortsterkjen fan in duorsum, finansjeel solide fûnemint. In fûnemint dat nedich is en bliuwt om ek yn ûnwisse tiden ambysje sjen te litten en wurkjen te bliuwen oan en te ynvestearjen yn dat wat ús doarpen, wiken en stêd ta in noch moaier Smellingerlân meitsje.
Drachten, 10 juny 2025
Boargemaster en wethâlders fan Smellingerlân,
Fred Veenstra Siebren van der Berg
boargemaster sekretaris
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hierbij bieden wij u de kadernota 2026-2029 aan. Met het vaststellen van deze kadernota geeft u richting aan de kaders waarbinnen het college de begroting voor 2026 voorbereidt. Ter informatie ontvangt u bij deze kadernota tevens de investeringsagenda 2026-2040. De consequenties van deze investeringsagenda voor de jaren 2026 tot en met 2029 zijn in deze kadernota verwerkt.
Een kadernota met een bijzonder karakter en een beleidsarme focus
Volgend op de motie die de raad heeft aangenomen bij de behandeling van de begroting 2025 hebben we het afgelopen half jaar twee aparte sporen gevolgd. Enerzijds werkt de raad, onder procesleiding van de raadswerkgroep en met ondersteuning van portefeuillehouder financiën en de ambtelijke organisatie, aan het in beeld brengen van ombuigingsmogelijkheden en uitwerking daarvan in maatregelen. Anderzijds werkt het college aan het informeren van de raad over de ontwikkelingen in de financiële positie en de bijstellingen die nodig zijn in de (meerjaren)begroting. Dat deden we met extra tussentijdse informatie aan de raad en dat doen we nu met deze kadernota.
Dit alles is gericht op het bevorderen van structureel en reëel evenwicht in de begroting van onze gemeente Smallingerland waarbij de gemeentelijke lasten niet onnodig veel stijgen. Om die reden kent deze kadernota een beleidsarme focus. Het college heeft daarbij de hand op de knip gehouden en de uitgangspunten gehanteerd zoals vastgesteld in de begroting 2025-2028. Dit betekent dat het college geen nieuw beleid heeft toegevoegd in deze begroting. Alleen voorstellen die naar de mening van het college onontkoombaar en onuitstelbaar zijn of politiek urgent zijn in deze kadernota opgenomen. De eerste categorie vindt u terug als niet beïnvloedbare ontwikkelingen. Deze zijn onontkoombaar (ze moeten) en onuitstelbaar (ze moeten nu). Er zit geen keuze in. De tweede categorie vindt u terug als overige ontwikkelingen. Hier is wel een keuze in mogelijk. Ze volgen echter uit lopend beleid en vragen naar de mening van het college nu om actie: als we nu niets doen stopt een ontwikkeling waarvan u als raad eerder heeft aangegeven dat het belangrijk is om deze te continueren. Daarom adviseert het college u ook om hiervoor middelen beschikbaar te stellen.
Beter langjarig inzicht met een versterkte investeringsagenda
Waar we vorig jaar een (toen nog ruimtelijke) investeringsagenda in ontwikkeling presenteerden, is nu een volgende stap vooruit gezet. De investeringsagenda die het college nu toevoegt aan deze kadernota is completer qua scope, concreter qua diepgang en logischer qua samenhang met de kadernota.
Completer qua scope
De investeringsagenda bevat alle investeringen met uitzondering van grondexploitatie. Die kennen hun eigen cyclus. Voor de rest is de scope compleet, wat betekent dat zowel investeringen uit bestaande ambities als instandhoudingsinvesteringen zijn opgenomen over alle programma's van de begroting. Investeringen die zowel gedekt worden uit algemene middelen als uit heffingen. Daarmee is de investeringsagenda completer qua scope en spreken we dus ook niet meer van
ruimtelijke
investeringsagenda.
Concreter qua diepgang
Deze investeringsagenda is veel concreter en specifieker waarbij investeringen concreet zijn geformuleerd zowel qua investeringsomvang als bijbehorende kapitaallasten in de tijd. De investeringen zijn in drie tijdsblokken gegroepeerd. Ten eerste investeringen waarvoor het college u bij de begroting 2026 om autorisatie vraagt. Ten tweede investeringen die opgenomen zullen worden in de meerjarenraming (inclusief hun financiële effecten). Tot slot betreft het investeringen die verder weg liggen, te weten in het tijdvak 2030 - 2040. Elk jaar voegen we een nieuw jaar hieraan toe. Dit maakt het mogelijk om blijvend verder vooruit te kijken en qua financieel beleid beter te anticiperen op wat er op ons afkomt.
Logischer qua samenhang met de kadernota
De investeringsagenda bevat alleen instandhoudingsinvesteringen en investeringen volgend uit ambities welke al bekend zijn. Deze zijn geactualiseerd qua planning en prijspeil. De financiële consequenties daarvan zijn verwerkt in de kadernota. Ook zijn de begrotingsbrede rente-effecten geactualiseerd ten opzichte van het beeld zoals wij u dat eind maart dit jaar presenteerden.
Eventuele nieuwe investeringen zijn opgenomen in de ontwikkelingen onder de programma's. Als u met deze kadernota instemt, voegen wij de investeringen uit de investeringsagenda en de nieuwe investeringen uit deze kadernota samen in het investeringsoverzicht in de begroting 2026. Tot slot heeft de investeringsagenda een eigen pagina gekregen in de kadernota waarin de bestuurlijke samenvatting en de financiële consequenties zijn opgenomen. Voor verdieping vindt u daar de link naar de integrale investeringsagenda.
Een sterk verbeterd structureel begrotingssaldo en een betere positie van de algemene reserve
Deze kadernota laat een sterk verbeterd beeld zien ten opzichte van het beeld in de begroting 2025. Dat heeft drie redenen. In de eerste plaats de extra middelen die gemeenten voor het meerjarenbeeld en voor de jaren 2025 tot en met 2027 gekregen hebben in de meicirculaire. In de tweede plaats zijn volgend op het in beeld brengen van ombuigingsmogelijkheden diverse 'direct doen' maatregelen verwerkt in de eerste bestuursrapportage, welke voordelen hebben en doorwerken naar de jaren 2026 en verder. Tot slot heeft het college de hand op de knip gehouden en zijn alleen op de hoognodige onderdelen bijstellingen aan de begroting voorgesteld in deze kadernota.
Dit geheel leidt ertoe dat er met het vaststellen van deze kadernota sprake is van een sluitende begroting 2026 én 2027. Ook is de positie van de algemene reserve sterk verbeterd. Waar deze in de begroting 2025 eind 2028 werd ingeschat op € 13,4 mln waarvan € 0,4 mln vrij besteedbaar, ligt deze volgend op deze kadernota eind 2028 op € 41,1 mln waarvan € 26,1 mln vrij besteedbaar.
Begrotingsadvies aan de raad: borg dat ook de begroting 2027 sluitend blijft en accepteer dat de begroting vanaf 2028 nog niet sluitend is
Op 24 juni neemt u een besluit over de begrotingsstrategie: wilt u dat alleen het jaar 2026 sluitend is, ook het jaar 2027 of wilt u ook het jaar 2029 sluitend maken.
U heeft met deze kadernota de actuele cijfers om mee te nemen in uw afweging. De begrotingssaldi zijn meerjarig sterk verbeterd. Met name 2026 en 2027 laten een beter beeld zien. Dat dit nog niet verder doorwerkt heeft als belangrijkste oorzaak dat het rijk nog geen extra middelen voor jeugd beschikbaar stelt voor 2028 en verder. Hiervoor vindt nader onderzoek plaats door de commissie Van Ark. Begin 2027 moet dit helder zijn en verwerkt worden in voorjaarsnota en meicirculaire 2027. Ook wordt onderzoek gedaan naar een andere bekostiging van de jeugdtaken met ingang van 2029. Voor onze gemeente die relatief veel geld kwijt is aan jeugd leidt dit tot verbeteringen in het begrotingsbeeld vanaf 2028.
Daarnaast geldt dat het ministerie van BZK met ingang van het begrotingsjaar 2027 een volgende stap wil zetten in de herverdeling van het gemeentefonds. Aangezien wij voordeelgemeente zijn, betekent ook dit een stap vooruit.
De VNG adviseert gemeenteraden om de begroting tot en met 2027 sluitend te maken en voor de jaren daarna een tekort te accepteren. Wij adviseren u om deze lijn te volgen in uw besluitvorming op 24 juni. Dit voorkomt dat we nu besluiten tot onnodige bezuinigingen terwijl er nog positieve financiële ontwikkelingen aankomen. Tegelijkertijd biedt een sluitende begroting 2027 een komend college comfort om zich te richten op de toekomst zonder direct maatregelen te hoeven nemen. De in beeld gebrachte ombuigingsmaatregelen zijn behulpzaam met het maken van keuzes gericht op 2028 en verder.
Gelukkig heeft het kabinet voordat het viel ingestemd met de voorjaarsnota en daarmee gemeenten voor 2026 en 2027 een eerste stap vooruit geholpen. Tegelijkertijd is meer nodig, in duurzame samenwerking tussen alle medeoverheden. Die samenwerking was moeizaam in de afgelopen kabinetsperiode, terwijl dit juist nodig is om de opgaven waar we voor staan te realiseren.
Wat dat betreft kan Den Haag een voorbeeld nemen aan hoe wij als raad, college en organisatie ook het afgelopen half jaar elk vanuit onze eigen rol samengewerkt hebben aan versterking van een duurzaam financieel solide fundament. Een fundament dat nodig is en blijft om ook in onzekere tijden ambitie te tonen en te blijven werken aan en investeren in dat wat onze dorpen, wijken en stad tot een nog mooier Smallingerland maakt.
Drachten, 10 juni 2025
Burgemeester en wethouders van Smallingerland,
Fred Veenstra Siebren van der Berg
burgemeester secretaris