Oanbiedingsbrief
(de Nederlandstalige aanbiedingsbrief vindt u onder de Friestalige versie)
Achte leden fan de gemeenteried fan Smellingerlân,
Foar jo leit de begrutting 2026 en de mearjierrerûzing 2027-2029. It giet om de lêste begrutting fan ús kolleezjeperioade. Dy begrutting is basearre op de troch jo fêststelde kadernota 2026-2029 en de troch jo fêststelde ombûgingsmaatregels.
Trochbouwe oan de takomst!
De begrutting 2025 hie as ferfolch op ús midterm review de titel 'Trochgean mei wiermeitsjen'. It is noch te betiid om werom te sjen, mar dochs binne wy grutsk op de stappen dy't wiermakke binne. Tink bygelyks oan de ynvestearringen yn sport en ûnderwiis, de sintrumoanpak, de wenningbou-opjefte, klimaatadaptaasje, wurkgelegenheid en goede help foar ús jongerein. Dêrmei hat ús kolleezje mei it each op de lange termyn boud oan de takomst fan Smellingerlân. En dat is in takomst om bliuwend oan troch te bouwen. Troch bliuwend te ynvestearjen, troch kânsen oan te boarjen en troch te ferbinen befoarderje wy de enerzjy dy't Smellingerlân nedich hat. Foar hjoed, foar it kommend begruttingsjier en foar dêrnei.
Dat bouwen dogge wy út ús kredo wei mei-inoar dogge wy mear, dus yn goede gearwurking mei jo as ried, ús ynwenners, bedriuwen, ynstellingen, ferieningen en maatskiplike partners en fansels ek mei ús amtlike organisaasje. De ôfrûne riedsperioade hat bliken dien dat dat kredo wurket en as kolleezje binne wy der grutsk op dat dy ûntjouwingen en ferbetteringen ek faak op in breed draachflak út jo ried wei rekkenje koene. De bestjoerlike rêst is weromkeard, wêrmei't der nóch mear fokus is op wat bûten it gemeentehûs oandacht freget. Ried, kolleezje en organisaasje hawwe Smellingerlân yn de ôfrûne perioade it imago weromjûn dat it fertsjinnet. Ek yn it kommende begruttingsjier wurkje wy dêr oan troch, rjochte op wat foar de lange termyn it bêste is foar ús doarpen en ús stêd.
Op 18 maart 2026 sille ús ynwenners nei de stimbus om in nije gemeenteried te kiezen. Dizze begrutting hâldt dan net op, mar beslacht it hiele jier. Mei de stappen dy't yn de ôfrûne perioade set binne en de kaders dy't jo as ried foar de simmer oan dizze begrutting meijûn hawwe, leit der in stevich fûnemint om ek yn de nije riedsperioade troch te bouwen oan ús gemeente. Yn 'e oanrin nei dy nije ried krije alle partijen dy't oan de ferkiezingen dielnimme fóár de riedsferkiezingen in bestjoerlike oerdrachtsbrief fan ús kolleezje en in amtlik oerdrachtsdossier út ús organisaasje wei.
In ferbettere finansjeel perspektyf
Neffens de begrutting dy't wy ferline jier oanbeanen is ús finansjeel perspektyf sterk ferbettere. It is te ienfâldich om te stellen dat dat allinnich troch de ekstra middels út Den Haach komt. Fansels, dy ekstra middels út it gemeentefûns holpen om ús begrutting foar 2026 en 2027 yn balâns te krijen, lykas de kadernota 2026-2029 sjen liet. En ek de septimbersirkulêre 2025 helpt mei in ynsidintele kompensaasje fan it ryk fan € 3,0 mln fanwegen de mearkosten dy't wy meitsje moasten foar jeugdhelp yn 2023 en 2024.
Lykwols, de basis foar in sterk finansjeel perspektyf leit net yn Den Haach, mar by ússels. Troch sels (as ried, as kolleezje en as organisaasje) goed sicht te hawwen op wêr't ús jild wei komt en hinne giet, foar hoefier't dat te beynfloedzjen is en de mooglike maatregels dy't wy nimme kinne soenen en harren konsekwinsjes. En troch op basis fan dat sicht wize besluten te nimmen foar de takomst.
Under begelieding fan in riedswurkgroep dêr't alle fraksjes yn fertsjintwurdige wiene, is yn gearwurking mei griffy en organisaasje in soad ynsjoch realisearre. Op 8 july binne op basis dêrfan besluten troch jo naam om it finansjeel perspektyf te ferbetterjen. Dy besluten binne yn dizze begrutting ferwurke. Yn it ôfslutend petear mei de riedswurkgroep yn septimber is oanjûn dat de útkomsten fan dat wurk ek meinaam wurde yn it amtlik oerdrachtsdossier, om dy sa yn de neikommende riedsperioade belûke te kinnen by de karren foar de takomst.
De begrutting is slutend, mar wy bliuwe finansjeel hoeden
It finansjeel perspektyf mei dan ferbettere wêze nei in stevige plus yn 2026 en 2027, de jierren 2028 en 2029 slute noch net. Dêr komt by dat ús ynvestearringsopjefte grut is. Dy opjefte realisearje wy foar it grutste part troch lieningen oan te lûken. Wichtige finansjele kengetallen lykas solvabiliteit en netto skuldkwote passearje de sinjaalwearden. As wy neat dogge set dy trend him nei 2029 fierder troch.
Wy hawwe dêrop twa aksjes ynset. Oan de iene kant hanthavenje wy ús belied om yn it restant fan ús termyn allinnich foarstellen te dwaan foar ekstra ynset fan middels as dy ûnûntkomber en net út te stellen binne. Allinnich yn spesifyk polityk urginte gefallen meitsje wy dêr in útsûndering op.
Oan de oare kant hawwe wy yn dizze begrutting it ûnderdiel finansjele kengetallen yn de paragraaf wjerstânsfermogen en risikobehearsking en de paragraaf finansiering fersterke. Foar it earst lit de paragraaf finansiering ek it mearjierrich effekt sjen fan de omheechgeande rintelêsten en de trochrekkening dêrfan yn de begrutting, oanfolle mei in kasstreamoersjoch. Yn oanfolling dêrop is de taljochting op de finansjele kengetallen fersterke. Dy jout jo ynsjoch yn de mooglike knoppen om oan te draaien. Amtlik wurdt dêr yn it oerdrachtsdossier fierder op yngien, ûnder mear troch in trochkyk fan 15 jier op de effekten fan de ynvestearringsaginda op neamde ratio's te meitsjen en troch fierder yn te gean op mooglikheden om de trend te kearen. Dat helpt om ek yn de kommende riedsperioade in solide finansjeel belied fiere te kinnen.
De kwaliteit fan stjoeren en behearskjen is fierder ferbettere en dêr geane wy mei troch
Dêr't de rekkenkeamer yn septimber har rapport presintearre oer de planning & control-syklus oant en mei 2024, is wilens trochwurke oan fierdere ferbetteringen. De ynvestearringsaginda dy't dit jier ferskynde lit in grutte stap foarút sjen neffens dy fan ferline jier. Sadwaande krije jo langjierrich mear ynsjoch yn wat der op ús ôfkomt. De gearhing tusken alle ûnderdielen fan de P&C-syklus is ferbettere. Alle kearen opnij wurkje wy oan better ynsjoch, bettere lêsberens en mear ynformaasjewearde, sadat de syklus jo helpt yn jo kaderstellende en kontrolearjende taak. En ek dêr geane wy yn 2026 mei troch. Dêrby is it behelpsum as jo trochgean mei ús te fieden mei fragen en feedback. Ommers: mei-inoar dogge wy mear.
In begrutting giet net primêr oer jild, mar oer it realisearjen fan doelen en it boeken fan resultaat
'Net alles wat telt kinst mjitte en net alles watst mjitte kinst telt', neffens in útspraak fan Einstein. Jild kinst altyd telle. Dochs is jild allinnich mar in middel om doelen te realisearjen en resultaat te boeken. Dizze begrutting stiet fol mei ynhâldlike doelen en resultaten. Doelen en resultaten dêr't jo en wy tegearre mei ús organisaasje alle dagen oan wurkje. Hieltyd ferbetterje is dêrby fan grut belang. Yn de yntegraal oanpaste paragraaf bedriuwsfiering jouwe wy jo ynsjoch yn de organisaasjefyzje en de gearhing mei ûnderlizzende bedriuwsfieringsdoelen. Wy beneame konkreet hoe't wy wurkje oan ferbettering. Just om jo dêr mear ynsjoch yn te jaan, geane wy dêr yn dizze begrutting yn djipper detail op yn.
'Trochgean mei wiermeitsjen' seinen wy jo ta by de begrutting 2025. Sa't jo hjirboppe lêze kinne, binne in soad winske ferbetteringen realisearre. Wy seinen jo ek ta de begrutting 2026 in wike earder op te leverjen, sadat der mear tiid is foar jo tarieding op de behanneling yn de ried. Ek dat meitsje wy wier.
Op 28 oktober folget in ynformaasjejûn oer dizze begrutting, dêrneist steane ús minsken klear om jo eventuele technyske fragen te beäntwurdzjen.
Mei dy tarieding fertrouwe wy derop dat dizze begrutting foldocht oan de troch jo stelde kaders en jo (en dêrmei ek ús) helpt yn de fersterking fan jo kaderstellende en kontrolearjende rol.
Boargemaster en wethâlders fan Smellingerlân,
boargemaster, sekretaris,
Fred Veenstra Siebren van der Berg
Aanbiedingsbrief
Geachte leden van de gemeenteraad van Smallingerland,
Voor u ligt de begroting 2026 en de meerjarenraming 2027-2029. Het betreft de laatste begroting van onze collegeperiode. Deze begroting is gebaseerd op de door u vastgestelde kadernota 2026-2029 en de door u vastgestelde ombuigingsmaatregelen.
Doorbouwen aan de toekomst!
De begroting 2025 had als vervolg op onze
midterm review
de titel 'Doorgaan met waarmaken'. Het is nog te vroeg om terug te kijken, maar toch zijn we trots op de stappen die waargemaakt zijn. Denk bijvoorbeeld aan de investeringen in sport en onderwijs, de centrumaanpak, de woningbouwopgave, klimaatadaptatie, werkgelegenheid en goede hulp voor onze jeugd. Daarmee heeft ons college met het oog op de lange termijn gebouwd aan de toekomst van Smallingerland. En dat is een toekomst om aan door te blijven bouwen. Door te blijven investeren, door kansen aan te boren en door te verbinden bevorderen we de energie die Smallingerland nodig heeft. Voor vandaag, voor het komend begrotingsjaar en voor daarna.
Dit bouwen doen we vanuit ons credo
samen doen we meer, dus in goed samenspel met u als raad, onze inwoners, bedrijven, instellingen, verenigingen en maatschappelijke partners en natuurlijk ook met onze ambtelijke organisatie. De afgelopen raadsperiode is gebleken dat dit credo werkt en als college zijn wij er trots op dat deze ontwikkelingen en verbeteringen ook vaak op een breed draagvlak uit uw raad konden rekenen. De bestuurlijke rust is teruggekeerd, waarmee er nóg meer focus is op wat buiten het gemeentehuis aandacht vraagt. Raad, college en organisatie hebben Smallingerland in de afgelopen periode het imago teruggegeven dat het verdient. Ook in het komend begrotingsjaar werken we hieraan door, gericht op wat voor de lange termijn het beste is voor onze dorpen en onze stad.
Op 18 maart 2026 gaan onze inwoners naar de stembus om een nieuwe gemeenteraad te kiezen. Deze begroting houdt dan niet op, maar beslaat het hele jaar. Met de stappen die in de afgelopen periode zijn gezet en de kaders die u als raad voor de zomer aan deze begroting meegegeven heeft, ligt er een stevig fundament om ook in de nieuwe raadsperiode door te bouwen aan onze gemeente. In de aanloop naar die nieuwe raad ontvangen alle partijen die aan de verkiezingen deelnemen vóór de raadsverkiezingen een bestuurlijke overdrachtsbrief van ons college en een ambtelijk overdrachtsdossier vanuit onze organisatie.
Een verbeterd financieel perspectief
Ten opzichte van de begroting die wij vorig jaar aanboden is ons financieel perspectief sterk verbeterd. Het is te eenvoudig om te stellen dat dit alleen door de extra middelen uit Den Haag komt. Natuurlijk, die extra middelen uit het gemeentefonds hielpen om onze begroting voor 2026 en 2027 in balans te krijgen, zoals de kadernota 2026-2029 liet zien. En ook de septembercirculaire 2025 helpt met een incidentele compensatie van het rijk van € 3,0 mln vanwege de meerkosten die we moesten maken voor jeugdhulp in 2023 en 2024.
Echter, de basis voor een sterk financieel perspectief ligt niet in Den Haag, maar bij onszelf. Door zelf (als raad, als college en als organisatie) goed zicht te hebben op waar ons geld vandaan komt en heen gaat, op de beïnvloedbaarheid daarvan en op de mogelijke maatregelen die we zouden kunnen nemen en hun consequenties. En door op basis van dat zicht wijze besluiten te nemen voor de toekomst.
Onder begeleiding van een raadswerkgroep waarin alle fracties vertegenwoordigd waren is in samenwerking met griffie en organisatie veel inzicht gerealiseerd. Op 8 juli zijn op basis daarvan besluiten door u genomen om het financieel perspectief te verbeteren. Die besluiten zijn in deze begroting verwerkt. In het afsluitend gesprek met de raadswerkgroep in september is aangegeven dat de uitkomsten van dit werk ook meegenomen worden in het ambtelijk overdrachtsdossier, om ze in de volgende raadsperiode te kunnen betrekken bij de keuzes voor de toekomst.
De begroting is sluitend, maar we blijven financieel behoedzaam
Het financieel perspectief mag dan verbeterd zijn naar een stevige plus in 2026 en 2027, de jaren 2028 en 2029 sluiten nog niet. Daar komt bij dat onze investeringsopgave groot is. Die opgave realiseren we grotendeels door leningen aan te trekken. Belangrijke financiële kengetallen zoals solvabiliteit en netto schuldquote passeren de signaalwaarden. Als we niets doen, zet die trend zich na 2029 verder door.
Wij hebben hierop twee acties ingezet. Enerzijds handhaven we ons beleid om in het restant van onze termijn alleen voorstellen te doen voor extra inzet van middelen als deze onontkoombaar en onuitstelbaar zijn. Alleen in specifiek politiek urgente gevallen maken we hierop een uitzondering.
Anderzijds hebben we in deze begroting het onderdeel financiële kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing en de paragraaf financiering versterkt. Voor het eerst toont de paragraaf financiering ook het meerjarig effect van de stijgende rentelasten en de doorrekening daarvan in de begroting, aangevuld met een kasstroomoverzicht. In aanvulling daarop is de toelichting op de financiële kengetallen versterkt. Deze geeft u inzicht in de mogelijke knoppen om aan te draaien. Ambtelijk wordt hier in het overdrachtsdossier verder op in gegaan, onder andere door een doorkijk van 15 jaar op de effecten van de investeringsagenda op genoemde ratio's te maken en door verder in te gaan op mogelijkheden om de trend te keren. Dit helpt om ook in de komende raadsperiode een solide financieel beleid te kunnen voeren.
De kwaliteit van de sturing en beheersing is verder verbeterd en daar gaan we mee door
Waar de rekenkamer in september haar rapport presenteerde over de planning & controlcyclus tot en met 2024, is inmiddels doorgewerkt aan verdere verbeteringen. De investeringsagenda die dit jaar verscheen toont een grote stap vooruit ten opzichte van die van vorig jaar. Daardoor krijgt u langjarig meer inzicht in wat er op ons afkomt. De samenhang tussen alle onderdelen van de P&C cyclus is verbeterd. Elke keer opnieuw werken we aan beter inzicht, betere leesbaarheid en meer informatiewaarde zodat de cyclus u helpt in uw kaderstellende en controlerende taak. En ook hier gaan we in 2026 mee door. Blijf ons voeden met vragen en uw feedback, die zijn daar behulpzaam bij. Immers: samen doen we meer.
Een begroting gaat niet primair over geld, maar over het realiseren van doelen en boeken van resultaat
'Niet alles dat telt kun je meten en niet alles dat je kunt meten telt', zo luidt een uitspraak van Einstein. Geld kun je altijd tellen. Toch is geld slechts een middel om doelen te realiseren en resultaat te boeken. Deze begroting staat vol met inhoudelijke doelen en resultaten. Doelen en resultaten waar u en wij samen met onze organisatie elke dag aan werken. Continu verbeteren is daarbij van groot belang. In de integraal herziene paragraaf bedrijfsvoering geven wij u inzicht in de organisatievisie en de samenhang met onderliggende bedrijfsvoeringsdoelen. We benoemen concreet hoe we werken aan verbetering. Juist om u hier meer inzicht in te geven gaan we daar in deze begroting in dieper detail op in.
'Doorgaan met waarmaken,' beloofden wij u bij de begroting 2025. Zoals u hierboven heeft kunnen lezen, zijn veel gewenste verbeteringen gerealiseerd. Wij beloofden u ook de begroting 2026 een week eerder op te leveren, zodat er meer tijd is voor uw voorbereiding op de behandeling in de raad. Ook dit maken we waar.
Op 28 oktober volgt een informatieavond over deze begroting, daarnaast staan onze mensen klaar om uw eventuele technische vragen te beantwoorden.
Met deze voorbereiding vertrouwen we erop dat deze begroting voldoet aan de door u gestelde kaders en u (en daarmee ons ook) helpt in de versterking van uw kaderstellende en controlerende rol.
Burgemeester en wethouders van Smallingerland,
burgemeester, secretaris,
Fred Veenstra Siebren van der Berg